Mega Sanayi Bölgeleri Türkiye’ye ekonomik yarardan fazla ekolojik yıkım getirecek

Türkiye için yeni bir iktisadi kalkınma atağı olacağı belirtilen “mega sanayi bölgeleri”nin yer seçim kararlarını inceleyen TEMA Vakfı, projelerin Türkiye’nin sahip olduğu eşsiz ekosistem alanlarını koruyacak bir kurgu içinde gözetilmeden, değerli tabiat alanlarına telafi edilemeyecek ziyanlar verilmesine yol açılacak formda planlandığını belirtti. Anlık olarak alınan yatırım kararlarının Türkiye için geri dönüşü mümkün olmayan ziyanlar doğuracağını paylaşan Vakıf, ekolojik bedellerle çelişen, biyolojik çeşitlilik ve doğal varlıklar üzerinde tehdit oluşturan bir kalkınma atılımının sürdürülebilir olmadığını vurguladı.

Yerli ve yabancı yatırımların yer alacağı, yüksek ve orta yüksek teknolojili eserlerin üretilmesinin planlandığı belirtilen “mega sanayi bölgeleri” birinci defa 2018 yılında kamuoyuna duyurulmuştu. Türkiye’nin 4 kıymetli bölgesinde imaline başlanan sanayi bölgeleri; kamu topraklarının tahsisi, çeşitli vergi/harç indirimleri ve muafiyetleri, altyapı dayanağı, hızlandırılmış ve kolaylaştırılmış müsaade, onay ve ruhsatlandırma süreçleriyle var olan ekolojik pahalara vereceği geri dönüşü mümkün olmayan ziyanlar dikkate alınmadan geliştirilmeye başlandı. Projelerin yer seçim kararlarını inceleyen TEMA Vakfı, kelam konusu yatırım kararlarının Türkiye’ye ekonomik yarardan çok ekolojik yıkım getireceğini belirtti.

Projelendirme süreçleri devam eden, Zonguldak, Trabzon, Sakarya ve Adana vilayetlerinde bulunan mega sanayi bölgeleri Türkiye’nin 4 kıymetli kıyı bölgesindeki ekosistemi ve kontaklı öbür kıymetli tabiat alanlarını yok edecek formda geliştirildiğini söz eden TEMA Vakfı İdare Konseyi Lideri DenizAtaç; “Ülkemizde korunması kritik değerde olan tabiat alanları üzerinde alınan tüm bu yatırım kararları Kalkınma Planı, Mekansal Strateji Planı, Bölge Planı, Bütünleşik Kıyı Alanları Planı, Etraf Nizamı Planı üzere bütüncül planlama yaklaşımlarından farklı olarak alınmış kararlardır. Hasebiyle yapılacakları bölgeye olumsuz tesirleri hiçbir bütüncül planlama ve kümülatif çevresel kıymetlendirme süreçlerinden geçirilmemiştir. Sanayi yatırımının yapıldığı bu bölgeler gereğince planlama yapılmaksızın ve tabiata tesirleri dikkate alınmaksızın kurgulanmış çekim merkezleri haline gelecektir” dedi.

Ülke genelinde alınan yatırım kararlarının coğrafik manada akılcı bir biçimde olması gerektiğini de vurgulayan Ataç; “Flora ve fauna bakımından bu kadar değerli olan kıyı bölgelerinde yapı yoğunluğu,
kirlilik yükü ve afet riskleri engellenmelidir. Bugün yaşadığımız iklim krizi, iktisadi kriz ve toplumsal adalet problemlerinin birlikte tahlili için ekonomik gereksinimlerle birlikte ekosistem üzerindeki geri dönüşü olmayan ve gelecekte çok daha ağır ekonomik ve toplumsal sonuçlara sebebiyet verebilecek tesirlerin hesaba katılması gereklidir. Bunun için daha fazla gecikmeden sürdürülebilir bir iktisadi gelişim siyasetine ve bu siyasetin bir sonucu olarak planlı ve tabiata saygılı bir mekansal planlamaya gereksinim vardır” dedi.

Önemli boyutlarda kirletici özellikleri bulunan mega sanayi bölgeleri Türkiye’nin kıymetli kıyı ekosistem alanları üzerinde planlandı

Kara ve suyun kesişim bölgelerinde, farklı jeolojik yapılara, coğrafik katmanlara ve tabiat olaylarına nazaran çeşitlilik gösteren kıyı ekosistemleri bulunmaktadır. Kıyı ekosistemlerinde bütünlüklü bir biçimde bir ortada yer alan kumullar, kayalıklar, kıyı bataklıkları, sazlıklar, orman alanları, tarım alanları ve sair doğal varlıklar, varlıklı bir biyolojik çeşitliliğe mesken sahipliği yapmaktadır. Tıpkı vakitte dünya nüfusunun üçte birinden fazlası, gezegenin toplam kara alanının 4′ ünden biraz fazlasını oluşturan kıyı bölgelerinde yaşamaktadır. Münasebetiyle kıyı ekosistemi açısından değerli tabiat alanları üzerindeki insan tesiri, öteki ekosistem alanlarına nazaran çok daha ağır yaşanmaktadır. Tüm bu nedenlerle bu alanlarda koruma-faydalanma istikrarı açısından çok özel bir gayret gerekmektedir.

Umut Yeşertiyoruz! TEMA Vakfı

Editöre Not:

Mega Sanayi Bölgelerinin Yapılacağı Kıyıların Ekolojik Kıymetleri

1. Filyos Sanayi Bölgesi: Batı Karadeniz Bölgesi’nde, Zonguldak ili Çaycuma ilçe hudutları içerisinde yer alan Filyos, koyları, kumsalları, doğal ormanları ve varlıklı bitki örtüsü ile yalnızca ulusal değil milletlerarası ölçekte de değere sahip bir bölgedir. Türkiye’nin taraf olduğu milletlerarası kontratlar gereği muhafaza altına alınan bitki ve hayvan cinslerinin yaşadığı bölge, birebir vakitte “Amasra Kıyıları Kıymetli Tabiat Alanı” hudutları içerisinde yer almaktadır. Filyos Vadisi, ziraî üretim potansiyeli açısından da kıymetlidir. Filyos Çayı boyunca, binlerce yıldır alüvyonlarla zenginleşen verimli topraklar, Batı Karadeniz Bölgesi’nin en değerli tarım yerlerini oluşturmaktadır. Filyos, deniz ömrü açısından da zengindir. Irmak ağzına yakın olan bölge, su derinliği ve besin kaynaklarıyla balık üretimi için uygun şartlara sahiptir. Sahip olduğu tüm bu doğal ve kültürel kıymetlere ve turizm potansiyeline karşın, ilan edilen mega sanayi bölgelerinden biri bu alanda planlanmıştır. Filyos Vadisi Projesi kapsamında özgür bölge, sanayi bölgesi, liman, sanayi ve depolama alanları üzere kullanımların inşaatları bölgenin doğal yapısını süratle yok edecek halde sürmektedir.

2. Trabzon Yatırım Adası: Doğu Karadeniz Bölgesi’nde, Trabzon ili Arsin ilçesinde faaliyete geçmesi planlanan Trabzon Yatırım Adası Projesi yaklaşık 278 hektar yani yaklaşık 390 futbol alanı büyüklüğünde, tamamı denizin doldurulması yoluyla elde edilecek dolgu alanı üzerinde planlanmıştır. Karadeniz’in bilhassa doğu kıyılarında dağlar birdenbire yükseldiği için denizlerin biyolojik açıdan verimli kısmı olan kıta sahanlığı hayli sonlu ve dardır. Bu nedenle de gerek dolgu çalışmaları gerekse denize karışan kirleticilerden Karadeniz ekosistemi geniş kıta sahanlığı olan denizlere nazaran çok daha çabuk etkilenmektedir. Trabzon’da bu kadar büyük sanayi hedefli dolgu projesinin hayata geçirilmesi sonucunda yeri kayalık kaplı olan denizel alanda hem biyolojik çeşitliliği hem de Karadeniz’de kirliliği önemli ölçülerde etkileyecek bir tahribat meydana gelecektir. Ayrıyeten dolgu alanının elde edilebilmesi için gereken milyonlarca metreküp dolgu gereci gereksiniminin karşılanabilmesi ismine Karadeniz’in dağlık alanlarında yeni taş ocakları açılacaktır. Karadeniz kıyılarının ve dağlık alanlarının baştan sona dolgu ve taş ocakları faaliyetleri sebebiyle süratle değiştiği ve ekosisteminin süratle yok olduğu unutulmamalıdır. Çok ağır hafriyat ve dolgu süreçleri yoluyla hayata geçirilecek olan bu proje sonucunda Türkiye’nin en büyük yüz ölçümüne sahip müdafaa öncelikli olan Doğu Karadeniz kıyı şeridini ve bu kıyılara paralel olarak yaklaşık 250 km uzunluğunda uzanan çok büyük bir dağ silsilesini içeren kesintisiz doğal hayat alanları ziyan görecektir.

3. Karasu Münferit Yatırım Yeri: Sakarya vilayetinde planlanan bu sanayi bölgesi Sakarya Nehri’nin Karadeniz’e döküldüğü yerde oluşan; su basar ormanlarını, yaklaşık 40 km uzunluğunda kıyı kumullarını ve tatlı su göllerini içeren delta ekosisteminin doğusunda projelendirilmiştir. Türkiye’de kesintisiz olarak uzanan en uzun kumul jenerasyonu olan bölge Karadeniz kıyılarının biyolojik çeşitlilik açısından en varlıklı olan ekosistemlerinden birini oluşturmaktadır. Bölge halihazırda ikinci konut ve turizm baskısı altında iken kelam konusu yatırım kararı ile otomotiv kesiminde faaliyet gösterecek bir sanayi alanı ile tehdidin boyutu artacaktır. Sanayi yapıları, ulaşım yolları, ek yan sanayi yatırımları ile birlikte bölge ağır yapılaşma baskısı altına girecektir.

4. Ceyhan Güç İhtisas Sanayi Bölgesi: Türkiye petrokimya sanayisinin yatırım odağı olarak belirlenen bu sanayi bölgesi de Adana vilayetinde, içinde tatlı su ve tuzcul bataklıkların ve irili ufaklı göllerin, lagünlerin bulunduğu Seyhan ve Ceyhan deltalarının devamında kumul ekosistemini tehdit eden bir yatırım kararıdır. 3 km kıyı çizgisini ve yaklaşık 293 hektar yani yaklaşık 400 futbol alanı büyüklüğünde deniz dolgu alanını içeren ve yüzlerce hektar alana yayılan sanayi alanında “Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Tesirlerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik” kararlarına nazaran “üst düzeyli kuruluş” statüsünde olan tesisler yer alacaktır. Proje alanı ve etrafı Akdeniz’in kirlenmeye karşı korunmasına yönelik olan Barcelona Kontratı (Akdeniz’de Özel Muhafaza Alanları ve Biyolojik Çeşitliliğe Ait Protokol) kapsamında Ek II listesinde (Tehlikeye Düşmüş ve Tehdit Altındaki tipler listesinde) yer alan ve ayrıyeten IUCN kırmızı listesinde CR (kritik olarak tehlikede) kategorisine giren tiplere konut sahipliği yapmaktadır. Bölgede davaları devam eden termik santral projeleri ile birlikte değerlendirildiğinde petrokimya tesislerinin faaliyete geçmesi sonrasında doğal varlıklar büsbütün yok olacaktır.

Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı